تبعات یک پدیده زیست محیطی خزنده

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور، مهدی رهنما در گفت و گو با خبرنگار روزنامه شهروند گفت: اصولا در مورد ریشه یابی کاهش سطح آب دریای خزر می توان به دو عامل طبیعی و انسانی اشاره کرد. از سویی کاهش بارش ها و افزایش تبخیرها و از سویی دیگر افزایش مصرف آب بی رویه جهت مصارف کشاورزی و آشامیدنی باعث شده تا سطح آب دریای خزر به شکل معنا داری کاهش پیدا کند بطوری که هم اینک در برخی از مناطق شمال کشور در عمق ۴ تا ۵ متری به آب می رسیدیم در حال حاضر در عمق بیش از ۳۰ متر دسترسی به آب امکان پذیر است به زبان ساده، وضعیت آبهای زیر زمینی در بخش اعظمی از مناطق شمالی کشور فاجعه آمیز است.

رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور ادامه داد: عامل دیگر که منشاء آن انسانی است، افزایش جمعیت و مهاجرت هموطنان است. واقعیت این است که عواملی چون خشکسالی، یا فرو نشست زمین و تغییرات اقلیمی باعث شده، تا هموطنان مناطق تحت تاثیر به مناطق شمالی کشور کوچ کنند بطوریکه هم اینک در بخش هایی از مناطق شمالی با لهجه هایی از هموطنان سایر شهرها مواجه می شوید. به تبع افزایش جمعیت مصرف آب نیز بالا رفته و همین امر باعث می شود تا روی رودخانه ها سد و آب بند بزنند که همین مساله مانع از ورود آب به داخل خزر می شود. کمبود آب به حدی جدی است که در برخی نقاط مانند شهر گرگان، مردم از ۶ عصر تا ۶ صبح آب ندارند. برای همین مسئولان از چند سال قبل به دنبال اجرای طرحی هستند که آب سدهای گلستان و.... را که جهت مصرف کشاورزی طراحی شده اند به نحوی با باز طراحی به مصارف آشامیدنی تغییر داده و به مناطق مسکونی برسانند.

وی افزود: بخش عمیق دریای خزر در محدوده سرزمینی ایران واقع است و گرنه ممکن بود بسیاری از تاسیسات دریایی ما در این مناطق آسیب ببیند. اما پایین رفتن سطح آب دریای خزر تبعات دیگری هم دارد. مثلا در مرز ترکمنستان و ایران، پسروی آب در مناطقی مانند خلیج گرگان باعث می شود تا بستری مانند دریاچه ارومیه ایجاد شود و گردوغبار مناطق اطراف را تحت الشعاع قرار دهد. شاید هم مهمترین دلیل آن تغییر کاربری اراضی است که ظرفیت آبهای زیر زمینی را می بلعد. همین تغییر کاربری زمین های کشاورزی و جنگل ها و مراتع باعث می شود تا با کوچکترین بارشی سیل در این مناطق راه بیفتد چرا که دیگر، درختان و مراتعی وجود ندارند که جلوی حرکت آبهای روان را بگیرند! حالا به این موارد افزایش لغزش زمین را هم اضافه کنید!

مهدی رهنما ادامه داد: همین عوامل باعث می شود تا در استان هایی مانند گیلان، مازندران و گلستان که تاکنون سابقه گردوغبار نداشته اند، حالا بارها گردوغبار را تجربه می کنند. مثل همین ۲- ۳ ماه قبل که در مازندران گرد وغبار آنچنان به هوا بلند شد که غلظت آن به چندین برابر مقدار نرمال رسید.

وی در پایان این گفت و گو عنوان کرد: ولی چه باید کرد؟ مهمترین کار در این بین شاید آن باشد که جلوی تغییر کاربری اراضی مناطق شمالی به شکلی کلی گرفته شود. شاید هم بهتر باشد تا مانند آمریکا تعدادی از سدها و آب بندهای استان های شمالی تخریب شوند تا آب به دریا برسد. ضمن آنکه باید با برنامه ریزی مانع از تشکیل کلونی های پرجمعیت جدید در این مناطق شویم. مطمئن باشید اگر دیر بجنبیم همه ما با مشکلات عدیده ای مواجه خواهیم شد. مشکلاتی مانند افزایش دما. شاید بد نباشد که بدانید سال ۷۰، میانگین دمای کشور ۲/۱۶ بوده ولی حالا این دما به حدود ۱۹ درجه رسیده است. به بیانی طی ۳۰ سال گذشته دمای کشور ۷/۲ درجه افزایش یافته است. در همین رابطه شاید بد نباشد که بدانید بر اساس مطالعات انجام شده در صورت ادامه این رویه، در خوشبینانه ترین حالت دمای کل کشور ۵/۱ درجه و در بدبینانه ترین حالت ۴ تا ۵/۴ درجه افزایش پیدا خواهد کرد. امسال دمای برخی از نقاط کشور 4-5 درجه افزایش پیدا کرد و همگی دیدیم که چطور زندگی مردم آن مناطق مختل شد حالا حساب کنید گرمای کل کشور ۵-۶ درجه افزایش پیدا کند! پس بهتر است از همین الان به فکر باشیم.